Башҡортостандың халыҡ шағиры Рәми Ғариповтың тыуыуына – 89 йыл

«Илкәйенең хөр көндәрен даулап, Ирек, Ырыҫ, Хаҡлыҡ хаҡына, Сал быуаттар аша сапты, сапты, Сапты һаман ғәзиз халҡына». "Йыйылыш булды, һаман да минең докладты тылҡыйҙар. Тимәк, юҡты һөйләмәгәнмен икән. Електәренә үткән тегеләрҙең. …Урманға сығып, яҙҙың һуңғы ҡарына һуҙылып ятып, йондоҙҙар менән һөйләшеп яттым. Йәл, тик Рәшит Ниғмәти ағай юҡ, ул да минең менән һуҙылып ятып берәй аҡыл әйтер ине, исмаһам. Ул юҡ шул. Дөрөҫ һүҙ ҙә юҡ әлегә. Шул хаҡта ағастар менән һөйләштек. Шулай ҙа дөрөҫ һуҙ буласаҡ. Ул тыуып килә.…Яу киткәс кенә батыр, аҡыллы, философ. Ә кәрәк саҡта ауыҙынан бер тамсы һүҙ ҙә ҡайтарып ала алмаҫһың. Юҡ инде, әҙәбиәттә һуғышыу былай булмай. Әйтерһең, әҙәбиәт шунда ултырыусы әҙәбиәтселәр өсөн генә. Ә халыҡ ул кемдең күңелендә бар, кемдең күңелендә юҡ — уны бер Аллаһы тәғәлә үҙе генә белә. Һай, ҡасан тыуыр икән беҙҙең үҙ ир-егеттәребеҙ? Ҡыҫҡаһы — эшләргә, эшләргә кәрәк. Ә мин күпме ваҡыт инде эшләмәйем..."Көндәлектәр. 1964 й. 13 апрель.

Рәми Йәғәфәр улы Ғарипов 1932 йылдың 12 февралендә Башҡортостандың Салауат районы Арҡауыл ауылында тыуа. Тыуған ауылында етенсе синыфты тамамлағас, Өфөгә килеп, 9-сы башҡорт мәктәбенә (хәҙерге 1-се Башҡорт республика гимназия-интернаты) уҡырға инә. Артабан Мәскәүҙә А. М. Горький исемендә ге Әҙәбиәт институтын тамамлай.

“Совет Башҡортостаны” гәзитендә, Башҡортостан китап нәшриәте, “Ағиҙел” журналы, Салауат районы гәзите редакцияһында эшләп ала.

Аҙаҡ ул яңынан “Совет Башҡортостаны” гәзитенең әҙәби хеҙмәткәре була. Байтаҡ йылдар “Башҡортостан ҡыҙы” журналының яуаплы сәркәтибе вазифаһын башҡара.

Рәми Ғарипов Арҡауыл мәктәбендә уҡығанда уҡ шиғырҙар яҙа башлай, ә Өфөлә, 9-сы мәктәптә уҡығанда, әҙәби түңәрәктә әүҙем ҡатнашыуы, кисәләрҙә яҙыусылар менән осрашыуы, консультациялар алыуы уның ижадын йән ләндереп ебәрә. Мәскәүҙә Әҙәбиәт институтында уҡыу уны ижад нигеҙҙәрен нығыта.

Бөйөк шағир матбуғатта 1950 йылдан баҫыла башлай. Уның “Йүрүҙән” исемле тәүге китабы 1954 йылда сыға. “Таш сәскә”, “Һабантурғай йыры” шиғырҙар йыйынтыҡтарын Ғарипов тыуған тәбиғәтенә, яҡташтарына арнай. Унан һуңғы “Осоу”, “Аманат”, “Миләш-кәләш” йыйынтыҡтарында фәлсәфәүи лирика төп урын биләй. Халҡының тарихи яҙмышы, быуындарҙың рухи бәйләнеше тураһында уйланыуҙар, туған теленең һәм мәҙәниәтенең киләсәге өсөн борсолоу Ғарипов ижадының асылын билдәләй.

Йыш ҡына ул халыҡ ижадының шиғри традицияларына мөрәжәғәт итә. Ҡобайыр жанрын тергеҙеүҙә һәм үҫтереүҙә Ғариповтың өлөшө айырыуса ҙур. Рәми Ғарипов Пушкин, Лермонтов, Есенин, Блок, Гейне, Хәйәм, Рудаки, Ғамзатов шиғриәтен башҡорт теленә нәфис тәржемә итеү оҫтаһы булараҡ та киң билдәлелек яулай.

Совет милли сәйәсәтенә тәнҡит күҙлегенән ҡарағаны өсөн милләтселектә ғәйепләнеп, эҙәрлекләүҙәргә дусар ителә. Уның күп шиғырҙары шағир тере саҡта баҫылмайынса ҡала. 1964 йылда яҙылған “1937” поэмаһы 1987 йылда ғына донъя күрә.

1988 йылда Рәми Ғариповҡа үлгәндән һуң Салауат Юлаев исемендәге республика премияһы бирелә. Уның шиғри юлдары афоризмдар булып, йыш телгә алына. Мәҫәлән: “(башҡорт) Батшаларға башын эймәгәнде, башҡаларға ғына баш эймәҫ”; “Йөрәгендә халҡы булмағандың кеше булырға ла хаҡы юҡ” һ.б. Бөйөк шағир 1977 йылда 45 йәшендә генә вафат була!

Читайте нас:

© 2024 "ТАМАША" Республика мәҙәниәт һәм сәнғәт журналының сайты.
Сайт Республиканского журнала культуры и искусства "ТАМАША".
Ойоштороусылары: Башҡортостан Республикаһының Матбуғат һәм киң мәғлүмәт саралары буйынса агентлығы; Башҡортостан Республикаһының "Республика Башкортостан" нәшриәт йорто дәүләт унитар предприятиеһы.
Учредители: Агентство по печати и средствам массовой информации Республики Башкортостан; Государственное унитарное предприятие Республики Башкортостан Издательский дом "Республика Башкортостан".

Зарегистрирован Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций 5 ноября 2015 года. Свидетельство о регистрации ПИ № ТУ02-01477

Телефон

(347)292-77-64

Электрон почта

[email protected]

Адресы

450079, Республика Башкортостан, г. Уфа, ул. 50-летия Октября, 13, каб. 612