Бер йырҙың тарихы

“Бутис палкауник”

«Бутис палкауник», «Бутас полковник» — башҡорт халыҡ йыры, оҙон көй.

Фонографҡа тәүге тапҡыр ХХ быуаттың 30- сы йылдарында яҙып алына. 1959 йылда йырҙың шиғри тексы варианттарын Ҡурған өлкәһендә С.Ә.Галин, К.Мәргән, Н. Д. Шоңҡаров яҙып ала. Хәрби һәм кантон башлығына арнап ижад ителгән йырҙар иҫәбенә инә. Йыр лирик эпик характерҙа. Йырҙың көйө аҙ биҙәкле, көйҙөң үҫешендә импульс ролен үтәгән үҫә барыусы кварта интонацияһы характерлы үҙенсәлеге булып тора.

Риүәйәте

Беренсе версия

Легендаларҙың береһе буйынса, 1856 йылда Александр II батшаның тәхеткә ултырыу тантанаһында ҡатнашҡан һәм унан полковник дәрәжәһендә ҡайтҡан Бутисовҡа арналған. Тарихи мәғлүмәттәр буйынса, ХIХ быуаттың 50- се йылдарында Ырымбур губернаһы Силәбе өйәҙе кантондарының береһе идаралығында ағалы–ҡустылы Шәйәхмәт менән Мөхәмәтсадиҡ Бутисовтар хеҙмәт иткән. Фаразланыуынса, Ҡуйсан ауылында (хәҙерге Ҡурған өлкәһе, Сафакүл районы) йәшәгәндәр. Йырҙа уларҙың береһе тураһында һүҙ барыуы мөмкин.

Икенсе версия (Спартак Ильясов һөйләүенсә бирелә).

Башҡортостан Рәсәйгә ҡушылғас, аҡ батша башҡорттарға хәрби повинность һала: беҙҙең ғәскәрҙәр көнсығыш яҡты (сикте) һаҡларға тейеш була. Барын ырыуы башҡорттары үҙ ерҙәрен ялан яҡтан һаҡлағандар. Силәбе өлкәһенә сиктәш ерҙә ҡәлғә төҙөлгән. Шунда полк ойошторолған. Полктың башлығы итеп Бутас Төпәев тәғәйенләнгән. Ул элек тә байтаҡ ҡына һуғыштарҙа ҡатнашҡан. Хәҙерге Учалы районындағы Төпәй ауылының исеме ошо Бутас Төпәевкә бәйле, тиҙәр. Кәрим ауылында ла Төпәевтар бар.

Бутас полковник абруйлы, данлы кеше булғанға күрә, уға арнап йыр сығарғандар.

Йырҙың тексы:

Сапҡан ғына һайын да уҙа, тиҙәр

Полковник та Бутас та күк аты,

Эһей, полковник та Бутас та күк аты.

Сапҡан ғына һайын да уҙмаҫ ине,

Ул бит данлы Төпәй ҙә ҡеүәте,

Эй, ул бит данлы Төпәй ҙә ҡеүәте.

Читайте нас:

© 2024 "ТАМАША" Республика мәҙәниәт һәм сәнғәт журналының сайты.
Сайт Республиканского журнала культуры и искусства "ТАМАША".
Ойоштороусылары: Башҡортостан Республикаһының Матбуғат һәм киң мәғлүмәт саралары буйынса агентлығы; Башҡортостан Республикаһының "Республика Башкортостан" нәшриәт йорто дәүләт унитар предприятиеһы.
Учредители: Агентство по печати и средствам массовой информации Республики Башкортостан; Государственное унитарное предприятие Республики Башкортостан Издательский дом "Республика Башкортостан".

Зарегистрирован Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций 5 ноября 2015 года. Свидетельство о регистрации ПИ № ТУ02-01477

Телефон

(347)292-77-64

Электрон почта

[email protected]

Адресы

450079, Республика Башкортостан, г. Уфа, ул. 50-летия Октября, 13, каб. 612