Наҙлыгөл. Хикәйә

Наҙлыгөл! Аһ, Наҙлыгөл!... Китмә!.. Китмә!..Миҙхәт оҙон итеп поезд ҡысҡыртҡан тауышҡа тертләп уянып китте. Әле күргән төшөнән арына алмайынса, үҙенең ҡайҙа икәнлеген бер аҙ аңлай алмай торҙо.Туҡ...туҡ…туҡ…Вагон тәгәрмәстәре, күптән отоп алған көйҙө көйләгәндәй, бертуҡтауһыҙ туҡылдауын белде. Ахыры берәй станцияға етеп бараларҙыр. Тәҙрәләргә телем – телем булып электр фонарҙәренең яҡтыһы төшә. Кемдәрҙер йоҡлай, кемдәрҙер ашығып әйберҙәрен йыя.Юлдар, юлдар... Ҡайҙарға илтмәй улар. Бына Миҙхәт тә, ғүмер иткән ҡалаһын, балаларын ҡалдырып, алыҫтарға китеп бара. Уңырмы уның юлы? Ниҙәр көтә уны алыҫ Себерҙә? Кемдәр осрар? Саҡырған ерҙәге эш оҡшармы? Хәйер, ниндәй генә эш булһа ла тырышыр, онотолор өсөн көнө-төнө эшләргә лә әҙер. Уға төшкән ҡайғыны тик эш кенә баҫыр төҫлө.Тук…тук…тук…Уның күңелен ярып шиғыр юлдары тыуҙы. Ул быға тиклем дә яҙғылай ине.Тук…тук…тук…Тук…тук…тук…Поезд елә, бер туҡтауһыҙОшо көйҙө ҡабатлай,Ара алыҫлашҡан һайынКүңелде уй ғазаплай.Әллә бөтә тормош юлымТора микән ялғыштан?Түҙә алмай һағыштарғаҠасып барам яҙмыштан..Наҙлыгөл! Уйҙары тик шул тирәлә урала шул. Уңалырмы уның йөрәк яраһы? Ҙур, ауыр ҡайғынан башы тубалдай, ситкә китһә әҙерәк баҫылыр төҫлө ине. Ҡара һаҡалың ҡайҙа барһаң да эйәреп йөрөй тигәндәй, уның ҡайғыһы ла үҙе менән, һис кенә лә башынан сыҡмай шул.Быйылғы йыл Миҙхәт һәм уның ғәиләһе өсөн ваҡиғаларға бай булды. Яҙ айҙарында күптән хыялланған машина алып ҡыуанһа, ейәнсәре тыуып уларҙы икеләтә бәхетле яһаны. Тик… Тик шатлыҡтар ғына көтмәгән икән шул уны, һелкетеп артҡа ауҙарырлыҡ, ауыр ҡайғылары ла һағалап торған икән. Үҙе лә уйламаған ерҙән, өйрәнгән заводын, коллективын ҡалдырып күҙ күрмәгән яҡтарға юлланды:- Эх! Наҙлыгөл! Уның йөрәген ярып, әрнеп сыҡҡан был тауышына, күршеһе һиҫкәнеп күҙҙәрен асты ла:-Саташаһың ахры күрше! Әйләнеп ят! – тип, уны уятырға тотондо. Миҙхәттең йоҡоһо тамам осто. Ул сигаретын алды ла, тамбурға сыҡты. Ә уйҙары ҡабат Наҙлыгөлгә әйләнеп ҡайтты.Алтынсы классты тамамлаған йәйҙе, уларҙың күршеһенә килгән ине ҡунаҡ ҡыҙы. Күрҙе лә ғашиҡ булды. Ғашиҡ булмаҫлыҡ түгел ине шул. Ҡыҙ, боронғоса әйткәндә «бер ҡалаҡ һыуға һалып йоторлоҡ. Уның ҡойоп ҡуйғандай зифа һыны, тулҡынланып торған ҡара сәстәре. Ҡара ҡаштары аҫтынан йондоҙ кеүек янып, балҡып торған күҙҙәре. Яңы бешкән сейә кеүек ҡыҙарып, күпереп торған һутлы ирендәре. Ә йылмайыуы… егеттәрҙең һушын алырлыҡ. Шул күреүҙән башлап ғишыҡ утында янды егет. Үҙенең мөхәббәтен нисек итеп ҡыҙға еткерергә? Еткергән хәлдә ҡыҙ унан көлһә, бөтә ауылға рисуай итһә?.. Етмәһә анау Әмир, бытылдап торған матайы менән, көндә шул тирәлә урала. Ҡыҙ Миҙхәткә ҡарағанда өлкәнерәк, «йәшһең әле, буйың етмәй» – тиһә. Йәш тиһә лә, буйың етмәй, тип әйтә алмаҫ, синыфташтарынан бер башҡа бейегерәк әле ул. Ҡайһы бер телдәр ҡыҙҙар уны «һонтор», - тип ирештерә. «Һонтор»- тиһәләр ҙә, егет ҡорона етеп килгән егеттәрҙән ҡалышмай, эшләп үҫкәнгәлер мыҡты кәүҙәле, анау матайлы Әмиргә генә ҡаршы торорлоғо бар. Гел генә ҡунаҡ ҡыҙы тураһында уйлап, йоҡоһо ҡасты Миҙхәттең. Уның уйсан йөҙөнә, ашауҙан ҡалыуына хафаланып, ата-әсәһе яман сиргә юлығып ҡуймағайы, - тип өтәләнде. Сирҙең дә иң яманы йоҡҡан ине шул Миҙхәткә.- Ятып ҡалғансы, атып ҡал! - тигәндәй, ул тәүәкәлләргә булды. Күрше малайына, еҙнәһе бүләк иткән бәкене бирҙе лә, «записка» яҙып тотторҙо. Ул малайҙың Миҙхәттең бәкеһенә күптән күҙе ҡыҙып йөрөгәнен белә ине. Бына «приговор» көткәндәй, ҡыҙҙың яуабын көттө.Миҙхәттәрҙең икенсе яҡ күршеһендә йәш ғәилә йәшәй. Улар яңыраҡ ҡаланан ҡайтып төпләнделәр. Сабит ағайҙы ҡатынының да исеме Наҙлыгөл. Күрше малайы аны-быны уйлап тормаған, тотҡан да Миҙхәттең осрашырға саҡырып яҙған яҙыуын, уға алып барып биргән. Ул ҡатын яҙыуҙы алғас аптырашта ҡалһа ла, кем яҙғанын уҡығас:Моғайын ҡунаҡ ҡыҙы Наҙлыгөлгә яҙылғандыр – тип, ҡунаҡ ҡыҙына алып барып биргән. Шулай итеп, был яҙыу мең бәлә менән, бөтә ауылға таралып, ҡунаҡ ҡыҙына барып еткән. Бының өсөн күрше малайы «кәрәген» алыр ине инде, әгәр Наҙлыгөл билдәләнгән урынға килмәһә. Уның менән осрашҡас, күрше малайына асыуы ҡалманы Миҙхәттең. Эх! Ул беренсе, саф мөхәббәттең татлы минуттары! Иҫерткән дә, илерткән дә һөйөү хистәре! Гүйә ҡанатланғандай осоп ҡына йөрөүҙәр. Шулай итеп, татлы ла, ғазаплы ла һөйөү диңгеҙенә сумды егет, сөнки Наҙлыгөл дә уға битараф түгел ине.Тамбурға сығып килгән егет менән ҡыҙ, уны уйҙарынан бүлдереп, бөгөнгө көнгә ҡайтарҙы. Ул тәмәкеһен тартып бөтөрҙө лә, урынына кереп ятты.Көнө-төнө уйында Наҙлыгөл булды Миҙхәттең. Урта мәктәпте тамамлағас, һөйгәне йәшәгән ҡалаға барып, һөнәрселек училищеһына уҡырға инде. Бала саҡ үтеп, егет менән ҡыҙ ҡорона ингән ғашиҡтар, хәҙер бер-береһенән башҡа йәшәй алмайҙар ине. Миҙхәт өйләнеү тураһында һүҙ ҡуҙғатҡас, ата-әсәһе аптырап ҡалды. Атаһы:-Ун һигеҙең дә тулмаған! Ҡамыт кейергә өлгөрөрһөң! - тиһә лә, улының уйлаған уйынан кире ҡайтмаҫлығын белгәс, риза булды. Әсәһе:-Теләһә ҡайҙа йөрөгәнсе ҡараулы булыр, - тип уйланы. ЗАГС – ҡа керергә Миҙхәттең йәше етмәгәнлектән, улар мулла саҡыртып никах уҡыттылар ҙа, бергә йәшәй башланылар. Ун һигеҙе тулған көндәрҙә ул беренсе балаһын ҡулына алды. Ул ваҡытта Миҙхәт уҡыуын тамамлап, заводта эшләй башлаған ине, күп тә үтмәне армия хеҙмәтенә алдылар. Ғәиләһенән айырылып китеүе уға бигерәк ауыр булды, хатта үлем менән бәрәбәр ине. Уның уйында һөйөп тә, һөйөләп тә туймаған Наҙлыгөлө менән, ҡыҙы Айгөлө булды.Ашҡынып, талпынып, ҡайтты ул армиянан. Ҡыҙҙары Айгөл инде һөйләшә башлаған. Үҙҙәре һөйөшөп тә, һөйләшеп тә туя алманылар, бер-береһен саҡ ҡына күрмәй торһалар һағына башлайҙар. Улар эшләргә һәм уҡырға уңайлы булыр, тип яҡындағы ҡалаға күсеп килде. Наҙлыгөл институтҡа экзамендар тапшырыр өсөн документтарын тапшырҙы. Уларҙы гел бергә күреп, Миҙхәткә лә институтҡа инергә тәҡдим иттеләр. Эргәләге студенттар ятаҡханаһынан бүлмә менән прописка вәғәҙә иткәс, экзамендарын уңышлы тапшырып, ул да студент булды. Шулай итеп студент ғәиләһе барлыҡҡа килде. Тик бәләкәй бала ла булғас, уларҙың стипендияһы ғына етмәне. Миҙхәт бер семестр уҡыны ла, заводҡа эшкә китте. Оҙаҡламай уларҙың улдары донъяға килде, уға «Дамир» – тип исем ҡуштылар. Ике бала булһа ла Наҙлыгөл институтын ташламаны, экзамендарын ваҡытында тапшырып килде, уҡыу уға еңел бирелде. Өсөнсө курсты тамамлағанда уларҙың Сөмбөлдәре донъяға килде, ә бишенсене тамамлағанда Нәркәс тыуҙы. Институтты Наҙлыгөл дүрт бала әсәһе булып тамамланы, «ҡыҙыл диплом» алды. Уҡып та бала ҡарап та нисек өлгөргәндер, белһә Хоҙай үҙе генә беләлер. Ә Миҙхәт алды-ялды белмәй эшләүен белде. Завод уларға ике бүлмәле фатир бирҙе, артабан тағы ҙурырағын өмөт итеп, балаларын аяҡҡа баҫтырыр өсөн тырышып эшләне лә эшләне.******Ул көндө….Наҙлыгөл юҡҡа ғына Миҙхәткә үпкәләп, йүгереп урамға сыҡты ла, машинаға ултырып китеп барҙы. Миҙхәт тәҙрәнән күреп ҡалып, артынан йүгереп сыҡҡанда, ул инде апаруҡ ер үткән ине. Ярай, тынысланыр ҙа ҡайтыр, беренсе көн машина йөрөтмәй. Рульгә ултырһаң ярһыуҙар кәмеп, күңел тынысланып ҡала ҡай саҡта, - тип үҙен тынысландырырға тырышһа ла, күңелен нимәлер өйкәне. Ул кире фатирына кереп, телевизор ҡарарға тырышып ҡараһа ла бер нимә лә аңламаны. Балконға сығып әллә күпме тәмәке тартты, ә Наҙлыгөлө һаман юҡ. Ҡулына бер эш тә барманы, борсолоуо артҡандан арта барҙы.