Ата-әсәйегеҙ эргәһенә ҡайтып йөрөйһөгөҙмө?

Исмәғил олатай өй алдындағы эскәмйәлә ултыра. Ҡытыршы ҡулдарын ҡояшҡа ҡуйып, юлды күҙәтә: әллә балаларын көтә, әллә инде алыҫта ҡалған йәшлек йылдарын, бала сағын, һикәлтәле ғүмер юлдарын барлай…Олатайыбыҙ бер яңғыҙы көн күрә. Күңел донъяһының бер мөйөшө китек: Мәрйәме бик иртә ташлап китте шул уны. Ике улы ҡалала йәшәһә лә аталарына ярҙам ҡулы һуҙып, ҡайтып‑ китеп тора. Өйөндә бар уңайлыҡтар бар, пенсияһы етерлек.Күршеләре лә ихтирам итеп тора. Ярҙамһыҙ, иғтибарһыҙ ҡалдырмайҙар. Өй аша ғына йәшәгән үҫмер малайҙар – Динислам менән Марат – олатайҙың уң ҡулы. Картуфын сәсеп‑ ҡаҙып алып, баҡсалағы емеш‑еләген йыйышып бирәләр, бүтән төрлө лә ярҙам итәләр.Ул бала сағы, йәшлек йылдары тураһында һөйләргә ярата. Үҙе һүҙгә бик маһир, гармунда уйнай, йырлап та ебәрә. Бөгөн дә олатайыбыҙ: “Бына минең тимер томорҙарым килде,” – тип, мәрәкәләп, ҡаршы алды малайҙарҙы. Нәҡ бөгөн Динислам менән Маратҡа үҙенең моңһоу ҙа, күңел ле лә бала сағы, йәшлек йылдары яҙылған ғүмер китабының биттәрен асасаҡ ул:

КҮРШЕ БАБАЙ

…Күп михнәттәр алып килгән аяныслы һуғыш йылдары… Нәҡ ошо йылдарҙың аслығын, яланғаслығын үҙ иңендә татый ул.

“Ашаған ғына бар ризығыбыҙ төрлө үлән, киндер орлоғо, йыуа, һарына булды. Бик аҙ ғына булһа ла әлдә картуфы булды, йылғала – балығы. Көҙөн баҫыуға башаҡ йыйырға сығабыҙ.

Эшеңә ҡарап, колхоз аҙлап бойҙайын бирә. Әсәйем теккән бәләкәй генә тоҡ менән ошо норманы ташыған булам. Ҡул тирмәнендә он итеп тартып, киндер онон ҡушып, икмәк бешерәбеҙ. Ә уның тәмлелеге‑е‑е!..” – тип һуҙа олатай.

“Бер мәл үҫмер генә балаларҙы – ағайым менән мине – Гитлер” ҡушаматлы үгеҙ ҙе егеп, бер нисә тоҡ иген тейәп, күрше ауылда урынлашҡан тирмәнгә он тарттырырға ебәрҙеләр. Эште тамамлап, кискә генә ҡайтырға сыҡтыҡ. Иртәрәк ҡайтып етеп, йөктө бушатып, келәт асҡысын тапшыра һалырға кәрәк. Ағайым үгеҙҙе сыбыртҡылай, ә үгеҙ, ҡарышҡандай, бер аҙым да атламай. Аптырауҙан ағайым, йәне көйөп, “Гитлер”ҙың ҡойроғон бора башланы. Бер заман, ҡойроҡ өҙөлөп китеп, арбаға килеп төштө лә йылан кеүек тулап ята. Мин ҡысҡырып илайым. Ауылға ҡайтҡас, колхоз рәйесе ағайыма, аңлатма яҙырға ҡушты. Ағайым: “Яуыз Гитлерҙың ҡойроғон түгел, башын өҙөргә кәрәк ине,” – тип яҙған аңлатмаһында. Фашист урынына уның исемен йөрөткән бер ғәйепһеҙ бахыр үгеҙ язаһын алды”, – тип, күҙ йәштәрен һөрт тө олатай.

“Күрше малай – ялан аяҡ, ә мин галошты аяҡҡа ҡуша бәйләп, ҡышын мәктәпкә йүгерә инек. Ас, яланғас булһаҡ та, уҡырға, кеше булырға теләгебеҙ ҙур ине. Бейәләйҙәребеҙ ҙең башы тишек, кейемебеҙ ҡырҡ ямаулы булыуға ҡарамаҫтан, тау шыуырға, сәкән һуғырға сығара торғайныҡ. Кәпәс бауын өҙгәнсе, танауҙарҙы ҡанатҡансы, уҙышып та, айпашып та уйнаныҡ. Тал ағасын ат итеп менеп сапҡан бала сағыбыҙ мәңгелеккә арт та ҡалды.

Кирбесен дә һуҡтыҡ, быйма ла баҫтыҡ. Күрше тимерсе Арыҫлан бабайҙан өйрәнеп, сәйнүк, самауыр ямарға ла өйрәндем. Былар барыһы ла тамаҡ хаҡына, аслыҡтан үлмәҫ өсөн эшләнде. Бына шулай, уландар, хәтирәләр йөрәктән юйылмай икән ул”, – тип һүҙен тамамланы олатай. …Тирә‑яҡта яҙ һулышы. Бар тәбиғәт уянғанда, донъя ҡоштарҙың илаһи моңона сумған… Шул саҡ, алыҫта, урман артында “торррайыҡ‑ торрайыҡ” тигән йөрәк өҙгөс тауыштар ишетелде. Был мәлдә, күкте ябып, торналар тыуған яҡтарына ҡайта ине. Аҡ торналар… Әйтерһең дә, яугирҙар рухы, ошо торналар булып, тыуған яҡтарына әйләнеп ҡайтты. Еңеү яҙын байрам итергә…

Йәмил СӘЙҘӘЛИЕВ.

Читайте нас:

© 2024 "ТАМАША" Республика мәҙәниәт һәм сәнғәт журналының сайты.
Сайт Республиканского журнала культуры и искусства "ТАМАША".
Ойоштороусылары: Башҡортостан Республикаһының Матбуғат һәм киң мәғлүмәт саралары буйынса агентлығы; Башҡортостан Республикаһының "Республика Башкортостан" нәшриәт йорто дәүләт унитар предприятиеһы.
Учредители: Агентство по печати и средствам массовой информации Республики Башкортостан; Государственное унитарное предприятие Республики Башкортостан Издательский дом "Республика Башкортостан".

Зарегистрирован Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций 5 ноября 2015 года. Свидетельство о регистрации ПИ № ТУ02-01477

Телефон

(347)292-77-64

Электрон почта

[email protected]

Адресы

450079, Республика Башкортостан, г. Уфа, ул. 50-летия Октября, 13, каб. 612